Khi phân tích báo cáo tài chính của một doanh nghiệp, các nhà đầu tư thường nhìn vào doanh thu, lợi nhuận, tiền mặt, nợ…của một doanh nghiệp xem nó hoạt động có hiệu quả hay không, có bị áp lực tài chính hay không, dòng tiền thế nào?

Vì vậy doanh nghiệp thường sử dụng những thủ thuật khác nhau để bóp méo báo cáo tài chính,làm đẹp lên hoặc làm xấu đi nhằm những mục đích khác như đẩy giá cổ phiếu hoặc dồn lợi nhuận cho kì báo cáo sau nhằm hạ giá cổ phiếu kì này và đẩy lên vào kì sau, hay nói cách khác là gian lận trong báo cáo tài chính.

Bài viết dưới đây trình bày về hai hình thức “xào nấu” báo cáo tài chính cơ bản trong quản trị lợi nhuận của công ty.

1. Các kỹ thuật hợp pháp

Một số phương pháp làm thay đổi lợi nhuận vẫn thường đươc sử dụng và được chấp nhận hợp pháp, tuy nhiên lại làm mất đi tính khách quan của các báo cáo tài chính. Các phương pháp này bao gồm:

Khấu hao

Thay đổi trong cách tính khấu hao. Thường thì doanh nghiệp sẽ thay đổi cách tính khấu hao từ khấu hao nhanh sang khấu hao đường thẳng làm giảm chi phí khấu hao và kéo theo lợi nhuận tăng ( hoặc ngược lại tăng khấu hao để làm giảm lợi nhuận)

Thời gian khấu hao

Thay đổi về thời gian sử dụng của máy móc hoặc giá trị thanh lý ước tính nhằm thay đổi khấu hao, từ đó thay đổi lợi nhuận

Phương pháp tính giá tồn kho

Thay đổi phương pháp tính giá hàng tồn kho, từ đó thay đổi giá vốn hàng bán và làm lợi nhuận tăng lên hoặc giảm đi

Trích lập dự phòng

Lập dự phòng các khoản phải thu không đúng với khả năng thu hồi của nó, từ đó làm thay đổi chi phí nợ xấu và ảnh hưởng đến lợi nhuận

Tuy nhiên nếu việc lập báo cáo tài chính một cách quá mức, quá”lộ liễu” mà không giải thích được thì đây cũng xem như một gian lận báo cáo tài chính.

Trên thực tế rất khó để lần ra các gian lận này do doanh nghiệp thường có các bằng chứng một cách hợp lí, hoặc viện cớ rằng họ xử lí theo như cầu của thị trường hoặc các cổ đông.

2. Các kĩ thuật nhuận không hợp pháp

Một số phương pháp nhằm thổi phồng lợi nhuận được xếp vào loại bị cấm sử dụng.

Kĩ thuật thông qua chi phí và nợ

Một là kĩ thuật ghi nhận hết chi phí vào một năm và giảm lợi nhuận của năm đó nhằm mục đích tăng lợi nhuận những năm tiếp theo. Công ty có thể dồn nợ xấu và ghi nhận trong một năm nhằm giảm các khoản nợ ở những năm tiếp theo, qua đó làm đẹp lợi nhuận những năm đó.

Kĩ thuật thông qua hàng tồn kho

Thông thường kĩ thuật này thường liên quan đến hàng tồn kho. Doanh nghiệp thường ghi nhận giá trị hàng tồn kho giảm quá sâu so với mức đánh giá hợp lí, dẫn đến chi phí dự phòng giảm giá hàng tồn kho tăng, và lợi nhuận giảm tương ứng. Việc này dĩ nhiên không làm ảnh hưởng đến dòng tiền. Chu kì kế toán sau đó hàng tồn kho lại được bán với mức giá cao, khoản chênh lệch giữa mức đánh giá cũ và mức giá bán lại được hoạch toán vào lợi nhuận.

Kĩ thuật thông qua phương pháp ghi nhận kế toán

Một kĩ thuật khác được tạo ra bởi việc vi phạm nguyên tắc kế toán thông qua ghi nhận. Qua đó, doanh nghiệp không hoạch toán các khoản chi phí tạo ra doanh thu vào chi phí mà lại được vốn hóa vào tài sản. Hoặc công ty không ghi nhận chi phí và các khoản nợ tương ứng vào sổ sách kế toán. Công ty cũng có thể ghi nhận sớm các khoản doanh thu phát sinh ở kì sau, thậm chí có thể chuyển chi phí kì này để ghi nhận sang kì sau.

Kĩ thuật thông qua doanh thu

Công ty ghi nhận doanh thu dứoi hình thức doanh thu chưa thực hiện vào một năm làm “của để dành” cho những năm tiếp theo. Trường hợp nữa là doanh nghiệp ghi nhận doanh thu nhanh quá mức, tức ghi nhận cả những khoản doanh thu chưa đủ điều kiện ghi nhận để tăng doanh thu và lợi nhuận.

Vì vậy khi lướt xem báo cáo tài chính, anh chị em nên nhìn các khoản biến động qua từng thời kì, nếu có gì đột biến cần tìm hiểu tại sao để định hướng được mục đích của các con số trên Báo cáo tài chính.

Thông thường, ngành nào được đồn thổi là ngành của năm và có sóng, thì nhất định ít nhiều doanh nghiệp cũng làm đẹp BCTC để nhập sóng cùng công ty bè bạn , vấn đề là thời gian. Hoặc doanh nghiệp có câu chuyện để đánh sóng lên, nhất định sẽ có các dấu hiệu trên BCTC thông qua biến động của lợi nhuận.